სანამ ყველა ილონ მასკსა და Neuralink-ს ადევნებს თვალს, მისი მთავარი კონკურენტი, სტარტაპმა Paradromics, ჩაატარა ჩუმი, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანი გარღვევა: მათ პირველად წარმატებით გამოსცადეს თავიანთი ტვინის იმპლანტი Connexus ადამიანზე! დიახ, თუნდაც მხოლოდ 10 წუთის განმავლობაში, მაგრამ ფაქტია — მოწყობილობა ჩასვეს ტვინში, ჩაწერეს სიგნალები და უსაფრთხოდ ამოიღეს. ეს არ არის უბრალოდ „მონიშვნა“, არამედ საკვანძო ნაბიჯი გრძელვადიანი კლინიკური კვლევების წინ.
როგორ მოხდა ეს? ოპერაცია 14 მაისს მიჩიგანის უნივერსიტეტში ჩატარდა. სიტუაციის უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ იმპლანტი დროებით დაუმონტაჟეს პაციენტს, რომელიც უკვე გადიოდა ღია ტვინზე ოპერაციას ეპილეფსიის გამო. როგორც Paradromics-ის აღმასრულებელმა დირექტორმა, მეთ ენგლმა, ზუსტად აღნიშნა: „ჩვენი ტესტის ძირითადი პროცედურისთვის დამატების რისკი მინიმალური იყო — თავის ქალა ისედაც უკვე გახსნილია“. მოწყობილობა სპეციალური EpiPen-ის მსგავსი ხელსაწყოს დახმარებით საფეთქლის წილში (რომელიც პასუხისმგებელია სმენასა და მეხსიერებაზე) მოათავსეს, დარწმუნდნენ, რომ ის ნეირონების ელექტრულ აქტივობას აფიქსირებდა, და ფრთხილად ამოიღეს.
რისთვის არის საჭირო? Paradromics-ის მისიაა აღადგინოს მეტყველება და კომუნიკაცია უმძიმესი მდგომარეობის მქონე ადამიანებისთვის: ზურგის ტვინის ტრავმები, ინსულტები, გვერდითი ამიოტროფიული სკლეროზი (ALS). იმპლანტი Connexus უნდა გახდეს ხიდი ტვინსა და კომპიუტერს შორის, ადამიანის განზრახვების გაშიფვრით (მაგალითად, მეტყველებისთვის ტუჩების მოძრაობის მცდელობა) ტექსტში, სინთეზურ მეტყველებაში ან კურსორის მოძრაობაში. მნიშვნელოვანია: BCI-ები აზრებს პირდაპირ არ კითხულობენ! ისინი ინტერპრეტირებენ მოძრაობითი განზრახვის სიგნალებს.
რით არის Connexus ტექნიკურად საინტერესო?
- პაწაწინა, მაგრამ მძლავრი: ათცენტიან მონეტაზე პატარაა, მაგრამ შეიცავს 420 მიკროსკოპულ ნემს-ელექტროდს, რომლებიც ტვინის ქსოვილში იძირება ინდივიდუალური ნეირონების მოსასმენად (როგორც Neuralink-ს, რომელსაც > 1000 ელექტროდი აქვს 64 ძაფზე).
- ფოკუსირება სიგნალის ხარისხზე: „ცალკეულ ნეირონებთან სიახლოვე უმაღლესი ხარისხის სიგნალს იძლევა“, — აღნიშნავს ენგლი. ეს კი კრიტიკულად მნიშვნელოვანია მეტყველების რთული ნიმუშების ზუსტი გაშიფვრისთვის.
- კონკურენტული ლანდშაფტი: ყველა BCI ტვინში არ შედის. Precision Neuroscience იმპლანტს ზედაპირზე ათავსებს, ხოლო Synchron — სისხლძარღვში. ისინი იღებენ სიგნალებს ნეირონების ჯგუფებიდან, რაც უფრო მარტივია, მაგრამ შესაძლოა, მეტყველებისთვის ნაკლებად დეტალური.
სიჩქარე — გასაღებია. გავიხსენოთ 2023 წლის გარღვევა: სტენფორდისა და UCSF-ის მეცნიერებმა პარალიზებულ ქალებში მეტყველების გაშიფვრის სიჩქარეს მიაღწიეს — 62 და 78 სიტყვა წუთში (სასაუბრო მეტყველების ნორმა დაახლოებით 130 სიტყვა/წთ). Paradromics მიზნად ისახავს შედარებად შედეგებს. მათი შემდეგი ეტაპია გრძელვადიანი კლინიკური კვლევების დაწყება პარალიზებულ პაციენტებში მუდმივი იმპლანტაციით უკვე ამ წლის ბოლომდე.
ისტორიული კონტექსტი. 20 წლის განმავლობაში BCI-კვლევების „მუშა ცხენი“ იყო Utah array („მინი-ჯაგრისი“ 100 ელექტროდით). მან შესაძლებელი გახადა პროთეზებისა და კურსორების აზრის ძალით მართვა, მაგრამ მოითხოვს თავზე მოცულობით კონექტორს, შეუძლია ქსოვილის დაზიანება და დეგრადაცია. Paradromics, Neuralink და სხვა კომპანიები სწორედ ცდილობენ შექმნან Utah Array-ის უფრო სრულყოფილი, გამძლე და მოსახერხებელი მემკვიდრეები მონაცემთა აღების უფრო მეტი წერტილით.
რა არის მომავალში? ენგლი ხედავს პოტენციალს ერთ ტვინში ოთხი Connexus მოწყობილობის დამონტაჟებაში სიგნალის წარმოუდგენელი დეტალიზაციისთვის. მაგრამ ჯერ — ერთი მოწყობილობის უსაფრთხოება და ეფექტურობა უნდა დაამტკიცონ გრძელვადიანი კვლევების ფარგლებში. როგორც ჯენიფერ კოლინჯერი პიტსბურგიდან აღნიშნავს, მაისის ტესტი „შესანიშნავი გენერალური რეპეტიციაა“ დიდი სპექტაკლის წინ.
