ასტრონომები ამას დაკვირვებად სამყაროს უწოდებენ, და მისი მასშტაბი და საზღვრები ავლენს როგორც მეცნიერების პროგრესს, ისე ჯერ კიდევ გადაუჭრელ საიდუმლოებებს.

რა არის დაკვირვებადი სამყარო

სამყარო უზომოდ ვრცელია და ის ნაწილიც კი, რისი დანახვაც შეგვიძლია, მთელის მხოლოდ ნაწილს წარმოადგენს. ასტრონომები ამას დაკვირვებად სამყაროს უწოდებენ, და მისი მასშტაბი და საზღვრები ავლენს როგორც მეცნიერების პროგრესს, ისე ჯერ კიდევ გადაუჭრელ საიდუმლოებებს. იმის გაგება, თუ რისი დაკვირვება შეგვიძლია და რა შეიძლება იყოს მის მიღმა, თანამედროვე კოსმოლოგიის ერთ-ერთი ყველაზე დამაინტრიგებელი გამოწვევაა.

რამდენად შორს შეგვიძლია დანახვა?

დაკვირვებადი სამყარო არის კოსმოსის ის ნაწილი, საიდანაც სინათლემ მოასწრო ჩვენამდე მოღწევა დიდი აფეთქების შემდეგ, 13.82 მილიარდი წლის წინ. იმის გამო, რომ ამ ხნის განმავლობაში თავად სივრცე ფართოვდებოდა, იმის ზღვარი, რისი დაფიქსირებაც შეგვიძლია, გაცილებით შორსაა, ვიდრე 13.8 მილიარდი სინათლის წელი. სინამდვილეში, დაკვირვებადი სამყაროს კიდე გამოთვლილია დაახლოებით 46.5 მილიარდი სინათლის წლის მანძილზე ყველა მიმართულებით. მთლიანობაში, ეს გვაძლევს ხილვად სფეროს, დაახლოებით 93 მილიარდი სინათლის წლის დიამეტრით.

კოსმოსური მიკროტალღური ფონი

ამ ზღვრის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი მტკიცებულებაა კოსმოსური მიკროტალღური ფონის გამოსხივება, დიდი აფეთქებიდან დარჩენილი სუსტი სითბო. ის ცის ყველა წერტილში ჩანს, ტემპერატურით აბსოლუტური ნულის მხოლოდ 2.7 გრადუსით ზემოთ. ეს გამოსხივება მოდის დროიდან, როდესაც სამყარო მხოლოდ 380,000 წლის იყო, და ის აღნიშნავს დროისა და სივრცის ყველაზე შორეულ წერტილს, საიდანაც სინათლეს შეუძლია ჩვენამდე მოღწევა. ამ ზედაპირის მიღმა სამყარო გაუმჭვირვალე იყო გამოსხივებისთვის, ამიტომ მიკროტალღური ფონი დაკვირვების ჰორიზონტს წარმოადგენს.

რატომ გამოიყურება სამყარო ყველგან ერთნაირად

კოსმოსური მიკროტალღური ფონი საოცრად ერთგვაროვანია, მცირე რყევებით, რომლებიც დღევანდელი გალაქტიკების საწყისად იქცა. თუმცა, ის ფაქტი, რომ ცის მოპირდაპირე მხარეებს თითქმის იდენტური ტემპერატურა აქვთ, დამაბნეველია. დიდი აფეთქების შემდეგ არ ყოფილა საკმარისი დრო სინათლისა ან სითბოს ამ რეგიონებს შორის გადასაადგილებლად. ამ პარადოქსის გადასაჭრელად, მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ადრეულმა სამყარომ განიცადა ულტრა-სწრაფი გაფართოების აფეთქება, რომელსაც ინფლაცია ეწოდა, რამაც გაასწორა პირობები სივრცეში, სანამ ის თავის ამჟამინდელ ზომამდე გაიზრდებოდა.

რა არის დაკვირვებადი სამყაროს მიღმა?

დაკვირვებადი სამყარო შეზღუდულია არა ფიზიკური კიდით, არამედ სინათლის სიჩქარით და კოსმოსის ასაკით. 46.5 მილიარდი სინათლის წლის ჰორიზონტის მიღმა სამყარო თითქმის აუცილებლად გრძელდება. ამჟამინდელი თეორიები ვარაუდობენ, რომ ის შეიძლება იყოს გაცილებით დიდი, ვიდრე ის, რისი დანახვაც შეგვიძლია, და შესაძლოა უსასრულოც კი. თუ ინფლაციის თეორია სწორია, კოსმოსი შეიძლება ვრცელდებოდეს ჩვენს ჰორიზონტს მიღმა, შესაძლოა ისეთ სამყაროებში, რომლებიც სამუდამოდ მიუწვდომელი იქნება დაკვირვებისთვის.

არის თუ არა სამყარო უსასრულო?

კითხვა, აქვს თუ არა სამყაროს დასასრული, უპასუხოდ რჩება. კოსმოსური მიკროტალღური ფონის დაკვირვებები აჩვენებს, რომ სივრცე საოცრად ბრტყელია, რაც შეესაბამება უსასრულო კოსმოსს. თუმცა, უსასრულობის შეთავსება ფიზიკასთან რთულია, და ზოგიერთი მეცნიერი უპირატესობას ანიჭებს მოდელებს, სადაც სამყარო, თუმცა წარმოუდგენლად დიდია, მაინც სასრულია. სხვა შესაძლებლობები მოიცავს მულტისამყაროს, რომელშიც ჩვენი დაკვირვებადი სამყარო მხოლოდ ერთი ბუშტია გაცილებით დიდ კოსმოსურ ოკეანეში.

უდიდესი კოსმოსური საიდუმლო

დაკვირვებადი სამყარო არის სინათლისა და დროის კანონებით ჩამოყალიბებული მკაფიოდ განსაზღვრული სფერო, მაგრამ ის, რაც მის მიღმა დევს, მეცნიერების ერთ-ერთ უღრმეს საიდუმლოდ რჩება. ჩვენ შესაძლოა ვერასოდეს დავინახოთ უფრო შორს, თუმცა დაკვირვებად სამყაროში არსებული მინიშნებები – ბნელი მატერია, ბნელი ენერგია, კოსმოსური გაფართოება და დიდი აფეთქების ნარჩენი გამოსხივება – მიგვანიშნებს, რომ რეალობის ჭეშმარიტი მასშტაბი უფრო უცნაური და უზარმაზარია, ვიდრე სრულად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ.